Absolutisme

Absolutisme

Het begin van de stroming van het absolutisme, die als een onderstroming van de Barok gezien moet worden,  ligt rond 1620 en komt rond 1750 weer tot een einde.

Alles draait bij absolutisme om de koning

Het betreft hier niet alleen een richting in de beeldende kunst, dus om een kunstvorm met die naam. We hebben het over een veel breder maatschappelijk concept, Dit werd echter,wel door de kunst ondersteund. We beperken ons in dit weblog wel hier echter tot de kunststroming met die naam.

 

Klik op de afbeelding voor grotere versie

Bij deze barok-stroming van het absolutisme staat 

met name de afbeelding van de wereldlijke vorst centraal.

De grootsheid van de vorst werd bewierookt door sterke dramatiek

De vorsten hadden in de zeventiende eeuw nog een vrijwel absolute macht. De moderne staatsvormen die zorgen voor een spreiding van de machten over verschillende instituten waren nog niet gebruikelijk. Het maken, handhaven en toetsen van wetten lag allemaal bij één persoon, en wel bij de koning. Dat de koning verder aan niemand enige verantwoording schuldig was spreekt dan ook wel vanzelf.

De grootsheid van deze vorsten werd bij het absolutisme nog wat sterker uitvergroot door het gebruik van allegorieën en een sterke dramatiek. Vaak had de vorst een hofschilder of zelfs een eigen academie.Naar moderne begrippen ging het afbeelden van de vorst dan ook vaak behoorlijk over de top maar kennelijk dacht de machthebber er in die tijd duidelijk anders over.

Absolutisme is in feite pure politieke propaganda

In feite is het  absolutisme een vorm van kunst die puut in dienst is van de politieke propaganda om de vorst te bewieroken.  Het betrof in voorkomende gevallen dan ook altijd de regerend vorst. Aan vorsten en hun nakomelingen werd  in deze tijd nog een goddelijk recht op troon toegedacht. Overigens iets wat we zelfs in de huidige tijd nog wel hier en daar tegenkomen. Ook bij gekozen machthebbers. Maar dit alles werd door de kunst waarop de vorst voorkwam, ondersteund.

Voorbeeld absolutisme koning Lodewijk XIV

Een bekend voorbeeld van een vorst die dit middel van afgebeeld worden door kunstenaars maar al te graag gebruikte was de Franse koning Lodewijk XIV. Middels door de koning aangestelde kunstenaars en door het hof bestuurde kunstacademies werd gepoogd de kunst in een bepaalde richting te sturen.En dat die kunst niet echt ten nadele van de koning was laat zich wel raden.

Andere voorbeelden

In Engeland werd de stroming gebruikt door Karel de 1e van Dyck als  zijn hofschilder.met als doel de monarchie populair te maken. In Spanje zien we het terug bij de in Nederland niet onbekende Philips de tweede in de schilder Velázquez'.

Iets heel anders dan het absolutisme.
Beeldenpark een zee van staal in Wijk aan Zee. 
Ales Vesely
 "The messenger"

Invloed van het absolutisme op andere stromingen en richtingen

Het absolutisme, een regeringssysteem waarin de vorst onbeperkte macht heeft en waarin alle macht in handen van één persoon is geconcentreerd, heeft grote invloed gehad op latere kunststromingen, vooral in Europa. Deze invloed is zichtbaar op meerdere niveaus:

1. Barokkunst en de verheerlijking van de monarchie:

De barokstijl (17e eeuw) bloeide op tijdens de hoogtijdagen van het absolutisme, vooral onder invloed van koningen zoals Lodewijk XIV van Frankrijk. Absolutistische heersers gebruikten kunst en architectuur om hun macht, rijkdom en goddelijke recht op heerschappij te benadrukken. Paleizen zoals Versailles zijn hiervan iconische voorbeelden, waarbij monumentale architectuur en overvloedige decoratie werden ingezet om de grootsheid van de koning te onderstrepen.

Kunst werd in dienst gesteld van de monarchie, en koningen sponsorden kunstenaars om machtige, heroïsche of religieuze taferelen te schilderen die de macht en de controle van de vorst benadrukten. Schilders als Peter Paul Rubens en Charles Le Brun produceerden dramatische en grootschalige werken die vooral dienden als een vorm van propaganda voor de heersende monarch.

2. Neoclassicisme en de verlichting:

Aan het eind van de 18e eeuw, vooral met de opkomst van de Verlichting en de kritiek op absolutistische regimes, ontstond er een nieuwe kunststroming: het neoclassicisme. Deze stijl keerde terug naar de klassieke Griekse en Romeinse idealen van rede, democratie en burgerdeugden. Het neoclassicisme weerspiegelde vaak een kritiek op de decadentie van absolutistische heersers en benadrukte de ideeën van burgerrechten en revolutie, zoals duidelijk te zien is in het werk van kunstenaars als Jacques-Louis David.

David schilderde bijvoorbeeld "De dood van Marat" en "De Eed op de Kaatsbaan," werken die verbonden waren met de Franse Revolutie, een directe reactie op het absolutisme van Lodewijk XVI.

3. Romantiek en de reactie op de rationalisering van de macht:

In de vroege 19e eeuw kwam de romantiek op, die zich afzette tegen het rationalisme en de klassieke vormen van het neoclassicisme. Romantische kunstenaars benadrukten emotie, verbeelding en individualisme. Hoewel de romantiek geen directe weerspiegeling was van het absolutisme, was het wel een reactie op de politieke en sociale structuren die voortkwamen uit de periode van monarchistische heerschappij. Romantische kunstenaars zoals Eugène Delacroix schilderden vaak taferelen van rebellie en verzet, zoals in zijn beroemde werk "De vrijheid leidt het volk", geïnspireerd door de Juli-revolutie van 1830 in Frankrijk.

4. Symbolisme en escapisme in reactie op politieke macht:

Aan het eind van de 19e eeuw, toen nationale staten meer gecentraliseerd werden en de autoritaire regimes nieuwe vormen aannamen, ontstond het symbolisme. Deze kunststroming richtte zich op het onbewuste, de verbeelding en mystiek, als een manier om te ontsnappen aan de sociale en politieke realiteit, die vaak werd gedomineerd door machtige staten en leiders. In zekere zin kunnen deze werken worden gezien als een kritiek of vlucht uit de realiteit van gecentraliseerde machtsstructuren die uit het absolutisme voortkwamen.

Conclusie:

Het absolutisme beïnvloedde dus diverse kunststromingen op uiteenlopende manieren. In de barok werd kunst een instrument voor de glorificatie van de monarchie, terwijl latere stromingen zoals het neoclassicisme en de romantiek ontstonden als reacties op de politiek en sociale structuren die door het absolutisme waren gevormd. Kunst werd een spiegel van de maatschappelijke worstelingen met macht, autoriteit en vrijheid. En het absolutisme had daar de grondslag voor gelegd.

Typerende kunstenaars van het absolutisme

• Gianlorenzo Bernini;
• Juan Careño de Miranda;
• Philippe de Champaigne;
• Adam Frans van der Meulen;
  
• Joseph Parrocel;
  
• Hyacinth Rigaud;
• Peter-Paul Rubens;
• Theodoor van Thulden;
  
• Diego Velázquez;
  
• Simon Vouet.
  

Andere onderliggende stromingen van de Barok.

• Allegorisme;
• Barok-classicisme;
• Piëtisme;
• Sektarisme;
• Gesturalisme;
• Emotionalisme;
• Carravaggisme;
• Rococo;
• Academisme;
• Neo-classicisme; 

---

 LEES JIJ JETJE'S DAG OOK AL?

---