Symbolisme
Je afzetten wordt de norm
Het symbolisme was een richting die zich verzette tegen al datgende wat men als burgerlijk zag. Het symbolisme putte dan ook inspiratie uit spiritualisme en anarchisme, met name om zich tegen het burgerlijke af te zetten. Anarchie en zaken als spirtualisme werden gezien als mogelijkheden om af te zetten tegen de burgerlijke elementen van de samenleving als politiek en geloofEen reactie op de industralisatie
Het symbolisme wordt ook vooral gezien als een reactie op de oprukkende industrialisatie aan het einde van de negentiende eeuw. Waar dit vooral vaak positief werd gezien vanuit een stukje materialisme, veel mensen kregen een hogere welvaart, zagen de symbolisten toch voor de meer negatieve kanten aan de industrialisatie. Men ging dan ook op weg naar meer spirituele zaken.
Symbolisme in de schilderkunst
Men wilde binnen het symbolisme ook meer gaan schilderen op basis van intuïtie dan op basis van waarneming en werkelijkheid. Met name een bekend kunstenaar als Gaugain speelde een belangrijke rol bij deze stroming.Soms onwezenlijke afbeeldingen
Het gevolg is wel dat schilderijen uit het symbolisme eerder een andere, niet werkelijk bestaande wereld lijken weer te geven die niet veel relatie met de echte, dagelijks waarneembare wereld had. Sommige weergaven lijken dromen of nachtmerries van de kunstenaar die hij in een beeld gegoten heeft.Verstorende elementen die afleiden van de werkelijkheid zijn dan ook belangrijke elementen in de kunst van de symbolisten.
De invloed van "les nabis"
De groep "profeten" van Les Nabis uit Frankrijk wordt wel als een voorloper dan wel aanstichter van het symbolisme gezien omdat zij eigenlijk de eersten waren die met de ideeën van het symbolisme naar buiten traden.Maar er waren meer groeperingen die echter minder bekend zijn geworden, al was het maar omdat zij minder schilders met een bekende naam aan zich hadden weten te binden.Jean Moréas is de grondlegger van de naam symbolisme
De term symbolisme komt uit een andere hoek, namelijk uit de poëzie. De dichter Jean Moréas gebruikt de term voor het eerst in een manifest dat gepubliceerd werd in "le figaro". Moréas pleit voor de nadruk op het uitdrukken van "de idee" in de kunst. Van concrete afbeeldingen moest Moréas niet veel hebben. Een manier om dat uitdrukken van ideeën te realiseren is met het gebruik van allerlei symbolen. En daar hebben we dan ook de oorsprong van de naam symbolisme te maken. Decoratieve elementen in de afbeeldingen hadden slechts als nut om de symbolen die in de afbeelding zaten te ondersteunen.Andere uitgangspunten van de symbolisten
Een ander uitgangspunt was dat bekend was dat kleuren emotie op konden wekken of uit konden drukken en de symbolisten gingen er van uit dat dit ook moest gelden voor vormen en lijnen. Verbeelding was daarbij van groter belang dan de weergave van de realiteit. Gevoelens en indrukken moesten leidend worden voor het geproduceerde kunstwerk.Niet alleen schilderkunst
De symbolisten waren niet alleen in de schilderkunst terug te vinden maar ook in de literatuur en in de muziek. Het boek A rebours van Joris Karl Huysmans uit 1884 geeft een duidelijk inkijk in de kleine wereld rond het symbolisme in die tijd. Bekende namen zijn Gustave Moreau en Odilon Redon.Rose + croix
In 1892 wordt in Parijs de beweging "Rose + croix" opgericht, waarbij de aandacht binnen het symbolisme gericht wordt op klassieke thema's zoals mystiek, oude legenden en esthetiek. Schoonheid uit de natuur staat voorop en worden belangrijke onderwerpen die we kort daarna in de art nouveau terug zouden gaan vinden. Rose + croix organiseert veel bijeenkomsten en tentoonstellingen die volgens sommigen haast een religieuze ondertoon hebben. Veel kunstenaars uit het buitenland krijgen een kans om te exposeren waaronder de later bekende Noor Edvard Munch wiens werk "de schreeuw" internationale bekendheid krijgt. Er zijn overigens meerdere varianten van gemaakt. En waarschijnlijk is het van de meest geimiteerde schilderijen uit de moderne kunst.Les vingt en James Ensor
België kent de beweging Les vingt (de twintig) die als zeer vooruitstrevend gezien moet worden. Als wat als vernieuwend gezien kan worden is welkom. Een andere bekende Belg uit deze tijd is James Ensor die vanuit Oostende aan een lange serie vaak experimentele schilderijen begint. Niet alleen zijn onderwerpen zijn origineel en gedurfd. Ook zijn schildertechnieken kennen vele nieuwe varianten.Typerende kunstenaars uit het symbolisme
- Émile Bernard;
- Arnold Böcklin;
- Maurice Denis;
- James Ensor;
- Paul Gauguin;
- Ferdinand Hodler;
- Wassily Kandinsky;
- Gustav Klimt;
- Gustave Moreau;
- Edvard Munch;
- Pierre Puvis de Chavannes;
- Odilon Redon;
