Jacob de Wit
Personalia
- Geboortejaar 1695
- Geboorteplaats Amsterdam
- Jaar van overlijden 1754
Biografie
Jacob de Wit wordt wel de meester van het Barokke Trompe-l'oeil genoemd
Jacob de Wit werd geboren in 1695 in Amsterdam. Hij groeide uit tot een van de meest gevierde schilders van zijn tijd. Deze kunstenaar, die bekend stond om zijn diepgewortelde katholieke overtuigingen, werd samen met zijn tijdgenoot Cornelis Troost een van de meest productieve en best betaalde schilders van de 18e eeuw in Nederland. Het invloedrijke werk van Jacob de Wit werd al snel geliefd bij de rijke burgerij van Amsterdam. Zijn meesterwerken sierden daarmee al snel de talloze grachtenpanden die in deze periode uit de grond schoten. Het is daarom interessant om eens te kijken wat Jacob de Wit zo'n bijzonder figuur maakte in de Nederlandse kunstgeschiedenis.
Jacob de Wit begon in de Jordaan
Jacob de Wit werd geboren in de Jordaan. Een wijk die toch wel een als van de meest iconische van Amsterdam gezien mag worden. Zijn hele leven speelde de katholieke achtergrond speelde van de Wit een belangrijke en kenmerkende rol in zijn leven en zijn werk. Al op jonge leeftijd toonde Jacob een grote belangstelling voor de schilderkunst. Dat leidde al snel tot zijn eerste lessen bij Albert van Spiers. Van Spiers was vooral een meester in de decoratieschilderingen. Denk bij decoratiestukken aan het schilderen van plafonds, deuren en schoorsteenstukken. Het is dan ook niet vreemd dat deze vorm van schilderkunst later een belangrijk onderdeel zou worden van De Wit's oeuvre.
De vroege jaren van Jacob de Wit werden vooral gekenmerkt door zijn toewijding aan zijn katholieke geloof en dat had een flinke invloed op zijn artistieke ontwikkeling. Het werk van de Wit zou door die achtergrond uiteindelijk vooral de schoonheid en de grandeur van religieuze thema's uit gaan drukken. En dat deed hij vaak op een manier die zowel verfijnd als makkelijk toegankelijk was voor de rijke elite van Amsterdam, die toch zijn voornaamste klantenkring vormde.
Een inspirerende opleiding in Antwerpen
Op dertienjarige leeftijd verliet De Wit zijn geboortestad om zijn artistieke horizon verder te verbreden in Antwerpen. Antwerpen was destijds een belangrijk centrum voor de schilderkunst. Jacob de Wit schreef zich in aan de prestigieuze Schilderacademie. Hier werd hij werd blootgesteld aan de werken van andere grote Vlaamse meesters, met name Peter Paul Rubens en Anthonie van Dijck. Deze beide kunstenaars stonden bekend om hun dramatische barokke stijl. Een stijl die rijk is aan contrasten en die op zoek is naar een maximale emotionele diepgang. Ze hebben onmiskenbaar hun invloed op De Wit gehad.
De Antwerpse jaren
Tijdens zijn jaren in Antwerpen verfijnde Jacob de Wit zijn techniek en ontwikkelde hij een eigen stijl. Het was een stijl die trouw bleef aan de barokke tradities. Maar toch weerspiegelde de stijl ook zijn persoonlijke visie op de kunst. De invloed van Rubens en Van Dijck blijft wel duidelijk te zien in zijn latere werken. Jacob de Wit verbeeldde mythologische en religieuze taferelen die hij van een indrukwekkende dramatiek en dynamiek wist te voorzien.
Jacob de Wits terugkeer naar Amsterdam
In 1715 had hij zijn opleiding in Antwerpen voltooid. Jacob de Wit keerde terug naar Amsterdam. Hij was toen pas twintig jaar oud. En hij was vastbesloten om een indrukwekkende naam op te bouwen in zijn geboortestad. Het duurde niet lang voordat hij in Amsterdam zijn eerste opdrachten wist te krijgen. Het waren voornamelijk portretten. Veel mensen zagen nu eenmaal graag zichzelf terug aan de muur van hun woning. Maar al snel legde Jacob zich toe op de grotere en meer prestigieuze projecten. Zijn interesse in de schilderkunst van de geschiedenis en daarbij in het bijzonder de mythologische taferelen, groeide gestaag. Deze onderwerpen genoten namelijk een hoog aanzien onder de Amsterdamse elite en boden Jacob daarmee de kans om zijn meesterschap in het werken met compositie en zijn kleurgebruik te tonen.
De ontwikkeling tot een slimme ondernemer
Jacob de Wit was niet alleen een begaafd schilder, maar hij ontwikkelde zich ook als een slimme ondernemer. Hij wist zijn werk al snel te positioneren in de elite kringen van Amsterdam. Hier kreeg hij grote opdrachten van de soms zeer rijke kooplieden die de stad in zijn tijd bevolkten. Het werk van Jacob de Wit sierde de toch al kostbare interieurs van huizen aan de Heren- en Keizersgracht, waar zijn gedetailleerde plafond- en schoorsteenstukken een soort van nieuwe standaard werden als we het hadden over de interieurdecoratie in de stad.
De Meester van de Grisailles
Een van de meest bijzondere technieken die Jacob de Wit ontwikkelde, was het schilderen van zogenaamde grisailles. Grisailles waren monochrome schilderijen die de illusie wekten van gebeeldhouwde reliëfs. Deze schilderingen, in verschillende tinten grijs uitgevoerd, werden door hun geraffineerde dieptewerking levensecht dat ze vaak voor echte beeldhouwwerken werden aangezien. In de volksmond werden deze werken dan ook al snel "Witjes" genoemd. Uiteraard naar de grote meester zelf. Deze techniek gaf hem een bijzondere plaats in de Nederlandse kunstgeschiedenis, omdat hij op een unieke manier de grenzen tussen schilderkunst en beeldhouwkunst wist te vervagen. Deze schildering van kunstmatige diepte wordt een Trompe-l'oeil genoemd. En de Wit wordt terecht als de grootmeester van deze techniek gezien.
De grisailles van Jacob de Wit werden niet alleen gewaardeerd om hun technische perfectie, maar ook om hun speelse illusies. Ze waren vaak te vinden op plafonds en wanden van luxe huizen, waar ze de kijker verleidden om te geloven dat ze naar ingewikkelde, gebeeldhouwde scènes keken in plaats van naar verf op plat doek. Deze meesterlijke illusies maakten De Wit beroemd en zorgden ervoor dat zijn werk nog generaties lang bewonderd zou worden.
Invloeden en Erfenis
De invloed van grote meesters zoals Rubens en Van Dijck is duidelijk zichtbaar in het werk van Jacob de Wit. Maar ook zijn directe voorganger Gerard Lairesse had een belangrijke impact op zijn ontwikkeling als kunstenaar. Lairesse was een vooraanstaand historieschilder in Amsterdam. Hij was bekend om zijn grootschalige decoraties en mythologische scènes. En Jacob de Wit bouwde maar al te graag door op deze traditie.
Jacob de Wit bleef zijn hele leven trouw aan de stijl van de Barok. En dit ondanks dat de smaak van het publiek in de loop van de achttiende eeuw langzaam maar zeker veranderde. Zijn werk werd echter altijd gekenmerkt door een zekere elegantie en grandeur. En dat was wat hem geliefd maakte bij zowel opdrachtgevers als collega-kunstenaars.
Een nalatenschap van schoonheid
Jacob de Wit overleed in 1754, maar zijn nalatenschap leeft voort in de vele kunstwerken die hij achterliet. Zijn plafondstukken, schoorsteenversieringen en vooral zijn beroemde Witjes blijven tot op de dag van vandaag een belangrijke plaats innemen in de Nederlandse kunstgeschiedenis. Door zijn meesterlijke beheersing van licht en schaduw, zijn dramatische composities en zijn vermogen om de illusie van diepte te creëren, blijft Jacob de Wit een van de meest intrigerende figuren van de Nederlandse Barok.
Met zijn werk heeft Jacob de Wit niet alleen een blijvende indruk achtergelaten in de huizen van de Amsterdamse elite, maar ook in de bredere wereld van de kunst. Zijn erfenis is die van een kunstenaar die het oog wist misleiden. Jacob de Wit was een ware meester van het trompe-l'oeil.
Jacob de Wit wordt tot de volgende stromingen gerekend.
