Esthetica ofwel de filosofie van de kunst
Wat is esthetica?
De esthetica is een vakgebied dat thuishoort in de wereld van de fillosofie. In de esthetica wil men antwoord geven op vragen als:
- Wanneer is een kunstwerk geslaagd?;
- Wat is schoonheid nu eigenlijk;
- Moet kunst altijd mooi zijn?;
- Wanneer is kunst zinvol?;
- Is kunst van belang?;
- Moet je kunst wel subsidie geven?
Allemaal moeilijke vragen waar meestal geen antwoord op komt. Willen we toch minimaal proberen om een antwoord te formuleren dan komen we terecht bij de leer van de esthetica.
 |
| Is dit nu een goed kunstwerk of niet? |
De esthetica is relatief nieuw
De Esthetica als zodanig komen we pas tegen in de 18e eeuw. Toch wordt er sinds mensenheugenis kunst gemaakt en is dat dus kennelijk mogelijk zonder dat er een dergelijk vakgebied bestaat. Pas rond die tijd pak de wijsbegeerte, de filosofie dus, het begrip kunst op en begint er over na te denken. Door deze filosofische benadering spreken we ook wel over de "filosofie van de kunst". Dat alles wil niet zeggen dat er voor de introductie van het begrip esthetica niet over schoonheid werd nagedacht. Dat gebeurde door filosofen als Plato en Aristoteles wel degelijk. Alleen bekeken zij een begrip als schoonheid in een veel breder kader en hadden daarbij niet de door de mens gemaakte kunstwerken op het oog. Kunst werd meer gezien als een oppervlakkige imitatie van de realiteit. En de schoonheid van die realiteit straalde dan vanzelf wel af op de gemaakte kunstwerken.
De basis is altijd het kunstwerk zelf
We hebben hierboven al een paar vraagstukken aangestipt die met de esthetica te maken hebben en waar de filosofie van de kunst een antwoord op wil geven. Maar de basis ligt natuurlijk altijd bij een kunstwerk zelf dat direct of indirect al over eigenschappen beschikt die ook weer vragen op kunnen roepen, zoals:
- Wat is het onderwerp?
- Wil de kunstenaar met het kunstwerk een boodschap meegeven?
- En welke boodschap ervaren we dan?
- Wat stelt het uiteindelijk voor?
- Wat is de gebruikte techniek?
- Wat is de samenhang met de omgeving?
- Hoe is de relatie met de maker?
- Wat is de zeggingskracht?
- Wat is de expressiviteit?
- Wat voegt een kunstwerk toe?
- Kun je kunst eigenlijk wel beoordelen?
- Is kunst wel zo verheven en elitair als vaak wordt gedacht?
- Wordt een elitaire benadering bewust in stand gehouden?
- Wat is de relatie met de werkelijkheid?
Kun je kunst maken zonder deze vragen te beantwoorden?
Kunstenaars zullen zichzelf de bovenstaande vragen helemaal niet stellen. Ze maken iets dat ze zelf mooi en vinden en dat met een beetje geluk ook door de omgeving mooi gevonden wordt. Je kunt je afvragen of dat eigenlijk niet ruimschoots voldoende is. Maar dat afvragen levert eigenlijk weer vragen op zich op. Maar aan de andere kant is het toch eigenlijk de taak van de filosofie om alles te bevragen en ter discussie te stellen. Dus waarom niet de kunstwereld? Maar we kunnen als kunstenaar natuurlijk prima werken zonder ons met deze vraagstukken achter onze ezel bezig te moeten houden.
Kortom, veel vragen over de relatie tussen kunst en samenleving. Vragen over hoe deze op elkaar inwerken. En als samenleving en kunst zo'n innige relatie hebben, is er dan ook een vorm van onderling communicatie? En hoe ziet dat er dan uit?
Voor de esthetici is er dus nog heel veel te doen.
